Άρθρο: Ο Ιουλιανός για την αγάπη προς το βιβλίο

«Από μικρό παιδί είχα τον σφοδρό πόθο να αποκτήσω βιβλία»

     

Το Σάββατο 9 Απριλίου στον Εκατηβόλο

Ένα ιστολόγιο αφιερωμένο στον αυτοκράτορα Ιουλιανό και με όνομα δανεισμένο από μια δικιά του περιγραφή του τόπου της εξαετούς εξορίας του, σε ένα φρούριο στην Καππαδοκία, οφείλει να αφιερώσει κείμενα, επιστημονικά και λογοτεχνικά,  που να εμπνέονται από τον βίο και το έργο του. Παρακάτω δημοσιεύω ένα μικρό κείμενο με θέμα την αγάπη του Ιουλιανού για τα βιβλία από την διατριβή μου για τη θέση του για την Άθληση, τη Φυσική Αγωγή και τους Ιερούς Αγώνες. Την εργασία μου θα παρουσιάσω το Σάββατο 9 Απριλίου 2016 (στις 20:00) στο Φιλοσοφικό Αθήναιο Εκατηβόλος (Αριστοτέλους 36, Αθήνα) με τίτλο της διάλεξης: «Νυν ήκεις εις Ολυμπίαν». Ο Ιουλιανός προστάτης του Αθλητισμού και ιδανικό πρότυπο». Στη διαμόρφωση των προτύπων του φωτισμένου ηγεμόνα η μελέτη αξιόλογων βιβλίων υπήρξε καθοριστική.

Η στάση του Ιουλιανού απέναντι στο βιβλίο

"Τώρα βρίσκεσαι στην Ολυμπία..."

          Οι διδάσκαλοι του και τα βιβλία είναι οι δύο φορείς της γνώσης που έλαβε ο Ιουλιανός. Και εάν και δεν του ήταν δυνατόν να επικοινωνεί πάντοτε με τους αγαπημένους δασκάλους και καθοδηγητές του, εντούτοις φρόντιζε πάντοτε, και υπό τις δυσκολότερες συνθήκες, να διατηρεί την επαφή του με το απόσταγμα της γνώσης της εποχής του μέσω των βιβλίων. Την αγάπη του για το βιβλίο ομολογεί στον Εκδίκιο, έπαρχο της Αιγύπτου: «Άλλοι αγαπούν τα άλογα, άλλοι τα πουλιά και άλλοι τα θηρία, εγώ όμως από μικρό παιδί, είχα τον σφοδρό πόθο να αποκτήσω βιβλία» και με περηφάνια τονίζει ότι ο πόθος του εκπληρώθηκε, αν και όπως ομολογεί η ανάγνωσή τους δεν τον προετοίμασε για τα ήθη της Αντιόχειας: «Γιατί στη δική μου ανοησία οφείλεται που δεν αντιλήφθηκα απ’ την αρχή τα ήθη τούτης της πόλης, κι αυτό ενώ είμαι βέβαιος ότι έχω ξεφυλλίσει τόσα βιβλία όσα κανένας άλλος στην ηλικία μου».

           Και σε έναν ύμνο για την αξία του βιβλίου εξηγεί τους λόγους της εκτίμησης που του τρέφει: «… τα βιβλία αποτελούν θαυμάσιο σχολείο ηθικής, γνωρίζεις από κει τους διάσημους άντρες, τα λόγια τους, τις πράξεις τους, είναι σαν τα πρωτότυπα έργα τέχνης που κοιτάζει ο καλλιτέχνης για να συντονίσει τη σκέψη εκείνων με τη δική του και να αφομοιώσει τα λόγια τους. Κι αν δεν απομακρυνθούμε πολύ και πετύχουμε κάποια ομοιότητα, το όφελος πρέπει να ξέρετε, δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητο. Με τούτη τη σκέψη συχνά μέσ’ το μυαλό μου βρίσκω μια διασκέδαση πνευματική». Ακόμη και στις αντίξοες συνθήκες για την ανάγνωση βιβλίων, όπως οι πολεμικές εκστρατείες, ο Ιουλιανός: «.. πάντα παίρνω μαζί μου βιβλία, σαν απαραίτητο εφόδιο. Αλλά παίρνω τόσα όσα μου επιτρέπουν οι περιστάσεις».

           Κάποιες φορές τα βιβλία που μπορεί να έχει μαζί του είναι: «Εκτός από τον Όμηρο και τον Πλάτωνα, δεν έχω μαζί μου κανένα βιβλίο, ούτε φιλοσοφικό, ούτε ρητορικό, ούτε εγχειρίδιο γραμματικής, ούτε καν ένα κοινό τόμο ιστορίας. Και αυτά που έχω μοιάζουν με φυλαχτά και “χαϊμαλιά”, γιατί είναι πάντα δεμένα».

          

Πίνακας του 1875 με θέμα τον Ιουλιανό

Όταν όμως έχει τον χρόνο και το επιτρέπουν οι συνθήκες καταβάλλει κάθε προσπάθεια για τον εμπλουτισμό της προσωπικής του βιβλιοθήκης: «Η βιβλιοθήκη του Γεωργίου ήταν πολύ μεγάλη και αξιόλογη και είχε κάθε είδους έργα φιλοσόφων, πολλών σχολιαστών, επίσης μεταξύ τους ήταν πολλά και διάφορα βιβλία Γαλιλαίων. Φρόντισε, όλη τούτη τη βιβλιοθήκη να τη βρεις και να τη στείλεις στην Αντιόχεια. Όσοι δίνουν την υπόνοια ότι έκλεψαν κάποια βιβλία, φρόντισε να τους αναγκάσεις να τα παραδώσουν όλα , καταφεύγοντας σε κάθε είδους έλεγχο, σε κάθε είδους όρκο αν δεν  μπορείς να τους πείσεις». 

           Για την ίδια αυτή βιβλιοθήκη των παιδικών του χρόνων απευθύνει κι άλλη επιστολή με οδηγίες για την ανεύρεση της: «Κάνε μου λοιπόν μια προσωπική χάρη: φρόντισε να βρεθούν τα βιβλία του Γεωργίου. Από τα βιβλία του πολλά ήταν φιλοσοφικά, πολλά ρητορικά και πολλά σχετικά με τη θεωρία των ασεβών Γαλιλαίων… Πάρε οδηγό των αναζητήσεων σου τον γραμματέα του Γεωργίου και πες του πως, αν ερευνήσει με τιμιότητα , θα αποκτήσει ως αμοιβή την ελευθερία του. Εγώ τα ξέρω τα βιβλία του Γεωργίου, αν όχι όλα πάντως πολλά. Όταν βρισκόμουν στην Καππαδοκία, μου έδωσε μερικά να τα αντιγράψω και κατόπιν τα πήρε πίσω»*. Τα βιβλία στάθηκαν πιστοί σύμβουλοι του Ιουλιανού σε όλη τη σύντομη ζωή του.     

·        Ιουλιανός, Επιστολή Προς τον Εκδίκιο, 9  

Ιωάννης Μπαχάς